Kłąb zimowy – zimowla

Od ustania ostatnich regularnych jesiennych lotów po pyłek i nektar pszczoły pozostają w tzw. kłębie zimowym do lutego lub marca, kiedy to odbywają loty oczyszczające. Zawiązywaniu kłębu sprzyja spadek temperatury zewnętrznej oraz brak czerwiu.Czas zimowli jest okresem spoczynku, ustania czerwienia matek pszczelich. Dzięki tej 2-3 miesięcznej przerwie w czerwieniu możliwa jest ,,hibernacja” rodziny pszczelej pozwalająca przetrwać najcięższy okres zimowli wiążący się niekiedy ze spadkami temperatury do ponad -30ºC. Brak czerwiu oznacza małe zużycie zapasu zimowego i umożliwia obniżenie temperatury w centrum gniazda z 34,5ºC do ok. 25ºC. Zimujące pszczoły chroni otoczka tworzona przez ściśle ułożone pszczoły zewnętrznej warstwy kłębu. Im niższa temperatura, tym pszczoły ściślej przylegają do siebie, chroniąc rodzinę przed utratą ciepła. Zwolnienie procesów życiowych – ,,hibernacja” – możliwe jest dzięki zwiększeniu zwartości CO2 z 0,3% w powietrzu do 3% w kłębie zimowym kosztem ilości tlenu. Typowy kłąb zawiązywany jest od strony wylotu w dolnej części plastrów przy spadku temperatury co najmniej do -10ºC . W ciągu zimowli powoli odsklepiane są kolejne komórki z pokarmem zimowym. Dzięki niemu pszczoły są w stanie utrzymać procesy życiowe i ogrzać gniazdo. Para wodna powstająca w procesie spalania węglowodanów częściowo wykorzystywana jest do rozluźniania zgromadzonego zapasu, który stanowi głównie syrop cukrowy przerobiony przez pszczoły poddawany po ostatnim miodobraniu. Pozostała część pary wodnej powinna zostać odprowadzona poprzez wentylację w ulu. W innym przypadku sprzyja ona pleśnieniu plastrów oraz złej zimowli, powodując zwiększony osyp zimowy, a nawet osypanie całych rodzin. W przypadku temperatur dodatnich i nie niższych niż wspomniane -10ºC kłąb zimowy ulega rozluźnieniu. Wówczas pszczoły można obserwować tuż pod powałką lub spacerujące po całym gnieździe. Łagodna aura w naturalny sposób sprzyja podniesieniu temperatury w centrum kłębu do + 30ºC i wcześniejszemu podjęciu czerwienia przez matki pszczele, co w przypadku nagłego ochłodzenia może doprowadzić do osypania rodzin pszczelich ogrzewających w tym czasie czerw. Istotnym zabiegiem jesiennym staje się ciasne ułożenie gniazda i poddanie rodzinom dużej ilości syropu w jednorazowych dawkach. Powoduje to, iż pszczoły zalewają wolne komórki pokarmem, skracając okres jesiennego czerwienia matek podczas ciepłej jesieni i łagodnej zimy. Rodziny osierocone jesienią nie zawiązują kłębu zimowego, głośno ,,huczą” i z reguły giną w styczniu lub podczas srogich mrozów. Osyp zimowy w takich rodzinach jest nieregularny, porozrzucany po całym ulu z widocznymi śladami kału. W przypadku stwierdzenia bezmatka można go postawić na rodzinę sąsiednią lub połączyć z odkładem zapasowym.